De ondergang van de Strathmore

Al een aantal jaren is er de wens om een monumentje of iets dergelijks op te richten dat verwijst naar het drama van de Strathmore. Wat gebeurde er in de nacht van 2 op 3 december 1882? Het hele verhaal dat Jan Bremer erover schreef zullen we in een van de komende Clocken opnemen, maar het belangrijkste en meest droevige van dit drama was dat er bij de redding zes redders om het leven kwamen. Uit het verhaal van Jan Bremer: Hoe het ook zij, toen de omgeslagen reddingboot tenslotte aanspoelde bleken twee Pettemers, Piet Bakker en Gerrit Doorn te zijn omgekomen, alsmede vier van de zes Callantsogers die aan boord van de ‘Strathmore’ behulpzaam waren geweest met het overboord zetten van de lading om zo het schip lichter te maken: Dirk de Leeuw, Piet de Haan, Meindert Blom en Klaas Hoornsman. 

Zoals gezegd willen we deze onfortuinlijke redders eren. Daarvoor zouden we graag in contact komen met nazaten van deze dappere mannen. Bent u familie van een van deze mannen of kent u een nakomeling van de vier redders, dan graag een berichtje aan de redactie.

Vertrek van de zonnetrein van de parkeerplaats aan de Heereweg in Groet, om 13.30 uur. De rondrit door de Schoorlse duinen zal ongeveer anderhalf uur duren. De trein is toegankelijk voor rolstoelgebruikers.

Inschrijven kan via e-mail: quirien.tepas@quicknet.nl of telefonisch 0224-581810.

Bij inschrijving van minimaal 20 personen kan de excursie doorgaan, de inschrijving sluit op 1 september.

Kosten p/p 17,50 euro, overmaken naar rekeningnummer NL 88 RABO0357445120 t.n.v. Historische Vereniging Callantsoog, onder vermelding van: deelname zonnetrein en naam deelnemer(s).

Vertrek van de parkeerplaats naast de Kolfweid, 12.45 uur. Bij opgave aangeven of u zelf transport hebt, of dat u meerijder wilt zijn. De meerijders betalen een kleine bijdrage in de benzinekosten.

Ter afsluiting drinken we koffie of thee met wat lekkers bij Lekker Puh, Heereweg 254 in Groet.

We houden dit jaar nog twee fotomiddagen in het Dorpshuis, te weten op de maandagen 14 oktober en 9 december.

We beginnen weer om 14.30 uur.

In de Clock van callens-ooghe, nummer 2, juni 2024, valt er onder meer te lezen dat:

Frank Schilder verwerkte de oorlogsherinneringen van zijn vader Jaap tot een verhaalserie. In deel 1 wordt een Duits vliegtuig neergeschoten – Kleurenfoto’s te bekijken naar aanleiding van 50-jarig bestaan Frankendaelschool. Weet u nog hoe al die kinderen heten?– Kees Zwaan schreef ‘Dokter Verheul van ’t rechte pad af’ huisarts, vroeger alom bekend in Callantsoog – Hans Raap rukte digitale archiefkasten open voor de geschiedenis van Hoeve Waarom – Muja Blokker plaatste 100-jarige Tony van Weert-Mooij in de schijnwerpers – Dymph Molenaar raakte gezellig aan de praat met Joke en Rob Terstal voor de rubriek Ik kwam, ik zag, ik bleef – Excursie vindt plaats bij voldoende aanmeldingen. Zonnetrein doet rit door Schoorlse duinen van anderhalf uur. Trein toegankelijk voor mensen met rolstoel en rollator. Op vrijdagmiddag 13 september (opgeven tot 1 september).

Dan van Lunsen heeft een digitaal boekwerkje gemaakt over de familie Prévinaire en hun betekenis voor Callantsoog. Wij mogen dit lezenswaardige boekje publiceren op onze website. Door hier op de link “Prévinaire” te klikken opent het boekwerkje zich voor u.

In de Clock van callens-ooghe, nummer 1, maart 2024, valt er onder meer te lezen dat:

Pleisterplaatsen door Hans Raap, hij neemt ons mee naar de tijd van het reizen per koets en trekschuit; O.T. Lager (Organisation Todt) Callantsoog 1943 door Wim Rijkenberg wiens vader hier in de oorlog te werk gesteld was; Het Fotoalbum brengt familieleden van Anja Wit voor het voetlicht; Gisteren is ook een beetje geschiedenis gelezen in de kranten van 2023 door Muja Blokker en Dymph Molenaar; Voor al uw loonwerk door Kees Zwaan die op bezoek was bij Gert en Annie Zwaan-Hoogschagen; Een bijzondere reünie door Theo Kok over bezoek aan Callantsoog oud-collega’s van Wim Lastdrager; Verslag verenigingsjaar 2023 door Dries Blokker.

We starten dit jaar op maandag 12 februari met de fotomiddagen in het Dorpshuis. Verder zijn er fotomiddagen gepland op 11 maart en 13 mei.

We beginnen weer om 14.30 uur.

In de Clock van callens-ooghe, nummer 4, december 2023, valt er onder meer te lezen dat:

De pachters van t Hoekje, Hans Raap zocht uit wie de pachters waren van welke delen in deze polder aan het eind van de negentiende eeuw. – Adriaan Vader, een artikel van Jacob Vos, opgedoken in ons archief. – Het Zwanenwater, Kees Zwaan ging langs bij Wim Klomp en noteerde zijn enthousiaste verhalen over dit mooie natuurgebied. Bijgevoegde foto’s ook van meneer Klomp. – Geboren, getogen, gebleven, Dymph Molenaar aan tafel met zus Riet en broer Nico van der Fluit, die vertelden over hun jeugd aan de Zijperdijk. – Jan T. Bremer herdacht door Dries Blokker en plaatsing van een Bremer-verhaal. – Verhalen, films, foto’s van eertijds. Jesse van Dijl en Frits Vos wisten heel wat te vertellen over de getoonde beelden. Een zeer geslaagde avond, vonden alle aanwezigen.

‘Van Heerlijkheid tot badplaats’ is de titel van de masterscriptie van ons redactielid  Kees Zwaan over de ontwikkeling van Callantsoog tot badplaats van 1876-1940. Kees heeft zijn scriptie bewerkt tot een boek met zeer veel zwart-wit illustraties. Hier volgt een gedeelte van de inleiding uit het boek dat ongeveer 178 pagina’s telt.

Inleiding
‘De verharde weg van Schagen naar Callantsoog buigt naar het westen af en zo zijn we spoedig in het laatstgenoemde dorp. Ook dit plaatsje krijgt al een beetje de allures van een badplaats’ is te lezen in een reisgidsje uit 1935. De aanleg van verharde wegen bleek een factor van belang bij de opkomst van het toerisme in Callantsoog, evenals de introductie van fietsen en auto’s. Nu kon men gemakkelijk een dagje naar het strand of logeren in een hotel in Callantsoog. Badplaatsen als Scheveningen en Zandvoort waren al veel eerder tot ontwikkeling gekomen. De geïsoleerde ligging en de slechte infrastructuur waren factoren die de opkomst van Callantsoog tot badplaats negatief beïnvloedden, maar er was nog een factor in het spel.
Een Haarlemse grootindustrieel kocht op een veiling in 1876 de ‘Heerlijkheid Callantsoog’. Dat betekende dat een groot gebied rond Callantsoog in zijn bezit kwam. Het Zwanenwater, de Zuid- en Noordduinen en een groot deel van het bijbehorende strand werden zijn eigendom. Als je oude kaarten bekijkt dan zie je het dorp Callantsoog als een soort schiereiland tussen de bezittingen van de rijke fabrikant M.P.T. Prévinaire ingeklemd liggen. Bovendien kocht hij er regelmatig onroerend goed in Callantsoog bij. Hij zag zijn bezittingen in Callantsoog als één groot privaat recreatiegebied, waar hij naar hartenlust kon jagen, wandelen, baden en golfen. Hij duldde daarom beslist geen onbevoegden op zijn grondgebied en gebruikte prikkeldraad om mensen op een afstand te houden. Voor hem en zijn opvolger was het dan ook onbestaanbaar dat Callantsoog zou uitgroeien tot een drukbezochte toeristische bestemming. In 1900 overleed Prévinaire en werd opgevolgd door zijn schoonzoon, jonkheer C.F. van de Poll, die net als hij niet veel ophad met het ‘democratische’ strandtoerisme en de badgasten.
In 1913 opende Callantsoger Piet Vos het eerste hotel in Callantsoog. Vos was een belangrijke voortrekker in de ontwikkeling van Callantsoog tot badplaats. In de Eerste Wereldoorlog verbleven Nederlandse militairen in zijn hotel. Na die oorlog, in 1918, stond hij aan de wieg van de plaatselijke VVV en werd lid van de gemeenteraad, later zelfs wethouder. Vos kreeg te maken met burgemeesters die hem tegenwerkten en burgemeesters die hem ter wille waren. Het strandtoerisme was hoe dan ook niet meer tegen te houden. In 1930 had Callantsoog al vijf hotels. Het overlijden van jonkheer Van de Poll in 1936 betekende dat Callantsoog nog meer toeristen te verwerken kreeg. De ‘Groote Villa’ van de jonkheer werd verkocht en in 1937 omgebouwd tot hotel.

In 1938 besloot de VVV een Badbode uit te geven, speciaal voor de badgasten. Het werd steeds drukker in Callantsoog. Toch kwam er twee jaar later een abrupt einde aan de opkomst van de badplaats. De Tweede Wereldoorlog was aangebroken. Callantsoog werd toevluchtsoord voor veel Helderse vluchtelingen die hun zwaar door bombardementen gehavende stad verlieten. Hotelier Vos: ‘Ook zij moesten onderdak hebben en kregen die ook.’ Vos zag de bestedingen van de vluchtelingen bij de Callantsoger middenstand als een welkome compensatie voor gederfde inkomsten uit het strandtoerisme. De ontwikkeling tot badplaats stagneerde maar kwam na de Tweede Wereldoorlog in een stroomversnelling.
Als redactielid van De Clock van Callens-ooghe, het kwartaalblad van de Historische Vereniging Callantsoog, verdiep ik me regelmatig in de geschiedenis van Callantsoog en schrijf er populaire artikelen over. Als het nodig is doe ik aanvullend archiefonderzoek in Alkmaar. Eerder maakte ik een werkstuk in het kader van de Open Universiteit-cursus Facetten van Vertier over de totstandkoming van het naaktstrand in Callantsoog. Tijdens het schrijven van dat werkstuk kwam ik op het idee mijn masterscriptie te schrijven over de ontwikkeling van Callantsoog tot badplaats. Het lijkt me de moeite waard om te onderzoeken welke gunstige en ongunstige factoren daar een rol bij speelden. Er is ruim voldoende literatuur en materiaal voorhanden om daar zicht op te krijgen. De hoofdvraag heb ik als volgt geformuleerd: Hoe heeft Callantsoog zich ondanks ongunstige factoren van 1876 tot 1940 tot badplaats kunnen ontwikkelen?

Mocht u na het lezen van deze informatie nieuwsgierig zijn geworden naar het boek dan kunt u het bestellen via https://www.mijnbestseller.nl/site/userwebsite/index/id/keeszwaan of bij iedere boekhandel voor € 19,95.

In de Clock van callens-ooghe, nummer 3, september 2023, valt er onder meer te lezen dat:

Pioniers op ’t Buijtenveld door Hans Raap waarbij de schijnwerper vooral op de familie Vader gericht staat; Halve Callantsogers waarmee Kees Zwaan in gesprek ging, de familie Boon; een aanvulling op het stuk Toujours Bienvenue; aanstaande 10 november een nostalgische avond met film- en fotowerk in het dorpshuis om 19.30 uur; Ik kwam, ik zag, ik bleef, Dymph Molenaar aan de koffie met Jack en Yvonne de Wit; Berliner Falken ooit op vakantie in Callantsoog, Kees Zwaan doet verslag en diepte foto’s op.