Monumenten

Het dorp, dat al twee levens achter zich heeft, beschikt nog over negen fraaie gemeentelijke monumenten en twee rijksmonumenten. Woonhuizen, een schuur, boerderijen, een kerk. Ze geven ons een driedimensionaal beeld van de historie en ze vertegenwoordigen stuk voor stuk op zichzelf staande verhalen.

Er zijn monumenten die zijn opgebouwd uit materialen, gevonden op het strand (museumboerderij tante Jaantje) of met restanten uit een vorig leven, zoals de kerk. Bijzonder is het huis dat tijdens de dorpsbrand in 1874 fier overeind is blijven staan.

De monumenten laten de kwetsbaarheid, maar ook de weerbaarheid zien die zo tekenend is voor de geschiedenis van dit dorp. Overspoeld, verwoest door brand, door oorlog verscheurd, herrezen en weer opgebouwd. Bij het zien van deze gemeentelijke- en rijksmonumenten wordt dat stuk geschiedenis van Callantsoog weer visueel en tastbaar.

Bij een aantal van deze monumenten staat een informatiebordje met de gegevens.

Rijksmonumenten

Hervormde Kerk Deze Protestantse kerk is in 1580 gebouwd als een beukige kerk. Bij de Allerheiligenvloed van 1570 werd Callantsoog grotendeels weggespoeld maar de kerk bleef gespaard. Kort daarna begon de bouw van het derde dorp Callantsoog. De nieuwe kerk werd gedeeltelijk opgetrokken uit materiaal van de oude. Rond 1671 werd de kerk uitgebreid met de noordelijke beuk. De luidklok is gegoten in 1491 voor de eerste Callantsoger kerk en is in WOII gevorderd en later teruggevonden in een gezonken schip in de buurt van Urk. Van 2010-2016 is de kerk gerestaureerd. Het metselwerk is wit geschilderd om het tegen zand, zout en water te beschermen.

Dorpsplein 33, Callantsoog Stolpboerderij ‘Tante Jaantje’ De boerderij is gebouwd tussen 1832 en 1877. In de kern stamt hij mogelijk van rond 1800. Het is de enige van acht boerderijen die aan het Dorpsplein stonden, die nog in originele staat is. De stolp is deels gebouwd met hout dat rechtstreeks van het strand afkomstig was. De houten draagconstructie bestaat uit een enkel vierkant waarin strandhout is gebruikt. De voorlaatste bewoner was weduwe Jaantje de Wit-Vos (overleden in 1989). Zij zag de boerderij graag behouden. De overgrootouders, Jacob Jansz. Vos en Maartje Hollander, woonden ook al op deze plek.

Gemeentelijke monumenten

Zeeweg 11, Callantsoog De Arend In 1931 maakte de gemeente Callantsoog een uitbreidingsplan voor het zuidelijk deel van het dorp. Dertien percelen werden beschikbaar gesteld voor vakantiewoningen. De Arend is in 1934 een van de eerste zomerhuizen die daar werden gebouwd. Voor de bouw van de Atlantikwall (1940-1945) werden houten zomerhuizen verplaatst naar het nooddorp Hollywood, ten noordoosten van het dorp. De Arend werd verplaatst naar het erf van een boerderij aan de Noordschinkeldijk. Na de oorlog is het terug geplaatst. Het huis is opgetrokken in een traditionele architectuurstijl, kenmerkend voor zomerhuizen.
Helmweg 28, Groote Keeten Dit fraaie woonhuis uit 1926-1927 is ontworpen door de Alkmaarse bouwkundige en later architect Jan Bos in expressionistische/Amsterdamse School-stijl. Opdrachtgever was Jacob Visser. Hij was rentmeester van de Noord Hollandse Levensverzekering Maatschappij (NHLM), ’t Hooge Huys genoemd, in Alkmaar. De NHLM kocht en bouwde vastgoed als beleggingsobject. Jan Bos ontwierp vaker voor de HNLM. Karakteristiek zijn het decoratieve metselwerk en het houtwerk, evenals het prominent aanwezige dak.
Op ’t Landtweg 15, Groote Keeten De Zonnebloem De in 1933 gebouwde vakantiewoning valt door haar kleuren op in het duinlandschap. De rode kleur en de gele luiken zijn vermoedelijk authentiek. Opdrachtgever was de toenmalige gemeentesecretaris van Schagen A.C. Roggeveen. Voor de bouw van de Atlantikwall werd in 1940-1945 de woning samen met andere houten huizen verplaatst naar het nooddorp Hollywood ten noordoosten van het dorp. Na de oorlog werd de woning teruggeplaatst. De woning heeft kenmerken van het traditionalisme. De wanden zijn samengesteld uit rabatdelen.
Schoolstraat 4, Callantsoog Landarbeiderswoning uit 1861 die vroeger in tweeën werd bewoond. Bij de dorpsbrand van 1874 bleef het als enige pand aan de zogenoemde Zuidregel, tegenwoordig de zuidkant van het Dorpsplein, gespaard. Toen woonde er de weduwe van de hoofdonderwijzer Klaas van Marken, Margaretha Maas. Het exterieur was oorspronkelijk ongepleisterd. Op het dak is in de dakpannen het jaartal 1861 aangebracht. Als een van de weinige overgebleven 19de-eeuwse woningen in Callantsoog is het pand zeldzaam.
Zeeweg 38, Callantsoog Klein Callinghe op ‘t Oghe (oude benaming van Callantsoog) Zomerhuis in 1936 gebouwd naar ontwerp van de Haagse architect en opdrachtgever J. van Stuyvenberg. Het huis lag in het gebied dat tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ontruimd door de bezetter. Het heeft schade opgelopen door granaatscherven. Om dit te verhullen zijn de gevels wit gepleisterd. De woning is opgetrokken in een traditionele architectuurstijl. De luiken, de ramen met roedes en de luifel boven de deur versterken de enigszins romantische bouwstijl. Het behoort tot een van de laatste bewaarde stenen jaren dertig zomerhuizen in Callantsoog.
Dorpsplein 31, Callantsoog De Wilde Vos De woning met werkplaats is in 1950 in opdracht van de Rotterdamse huisschilder Jan de Wilde en zijn vrouw Aafje Vos gebouwd. De naam van het huis, afgeleid van hun achternamen, prijkt op de voorgevel. De woning is gebouwd nadat tijdens de Tweede Wereldoorlog het vorige pand door een bom werd getroffen. De woning heeft een traditionele bouwstijl. De houten betimmeringen en het siermetselwerk geven de woning een romantisch aanzien. In het glas-in-lood naast de deur zijn de geboorteplaatsen van De Wilde en Vos verbeeld.
Duinweg nabij 23, Callantsoog Lichtopstand Grote Kaap Tussen Callantsoog en Den Helder en op Texel staan verschillende lichtopstanden (kapen), die in het verleden een lichtlijn vormden om de scheepvaart te begeleiden. In 1838 werden op de Zanddijk twee kapen opgericht: de Grote en de Kleine Kaap. Deze werden meermalen vervangen. De kapen kregen eerst petroleumverlichting en later elektrische verlichting. In 1966 kwam er een kaap met een stalen toren met grijs lichthuis. De huidige kaap uit 1985 lijkt op de vervangen kaap uit 1966.
Parallelweg 54 Woonhuis met schuur In 1885 gebouwd woonhuis met vrijstaande stolpschuur uit omstreeks 1925. De sobere architectuur is kenmerkend voor de boerderijen in deze regio. Het ensemble is nauw verbonden met de polder, vanwege de agrarische ontwikkeling van het gebied. Het ligt precies op de overgang van zeekleigebied naar duingebied. De bomen dienden om de wind tegen te houden en de woon- en bedrijfsruimte te beschermen tegen de zon.
Scheidingsvliet 11, Callantsoog Aafjes Hoeve De stolpboerderij werd in 1931 gebouwd, in opdracht van Piet Visser voor zijn dochter Aafje en schoonzoon. Hiertoe liet hij zijn land in tweeën splitsen. Aafje huurde de boerderij van haar vader. Vandaar ook de naam Aafjes Hoeve. In 1939, toen Piet Visser stopte op zijn Vissershoeve, werden beide hoeves verkocht aan de levensverzekeringsmaatschappij ’t Hooge Huys. Deze verpachtte de boerderij. De stolp heeft een dors en dubbele vierkantconstructie, die nog grotendeels intact zijn.